سعیدغلامیان: جمعه قبل جمعه جار بود، یعنی اعلام خبر برای جمعه بعد که باید مراسم قالی‌شویان برگزار شود و امروز ۹ مهرماه ۹۴ مراسم سنتی قالی‌شویان از ساعت ۹ تا زمان اذان ظهر در مشهد اردهال برگزار شد و هفته بعد جمعه مشهور به نشلجی‌ها خواهد بود، مشهور است که «فینی‌ها» و «نشلجی‌ها» و «خاوه‌ای‌ها» کسانی بودند که برای حمایت از علی‌ابن محمد باقر(ع) کمر همت بستند.
در دومین جمعه مهرماه به دلیل تقارن عید غدیر و مراسم قالی‌شویان چوب به دستان فینی شاخه‌ای گل هم به چوب‌دست‌هایشان چسبانیده بودند.
مراسم مانند سال‌های گذشته با تحویل قالی که نمادی از پوشش پیکر بی‌سر امامزاده علی ابن محمدباقر (ع) بود توسط اهالی «فین» از مردم خاوه شروع و با مراسم روضه خانی ادامه یافت سپس قالی را «فینی»ها که این مراسم را قرن‌هاست در انحصار دارند به سمت شاهزاده حسین(ع) برده و در چشمه آنجا به‌صورت نمادین شسته و دوباره به حرم بازگرداندند و تحویل اهالی «خاوه» -که این قسمت از مراسم نیز در انحصار ایشان است- دادند.
این امری بدیهی است که مردم در پس هر مراسم و مناسکی به تحصیل هدفی و نتیجه‌ای ایستانده‌اند و با تحقیق و تدقیق از زوایای مختلف شاید به وجهی از وجوه متعدد آن بشود دست‌یافت.
اول ویژگی مراسم قالی‌شویان که مکرر است تاریخی است که در جهان اسلام و تاریخ ادیان بی‌نظیر است. ادیان آسمانی تمامی مراسم دینی‌شان را به تاریخ مبدأ آفرینش یا تولد یا هجرت پیامبری مخصوص نموده و تمام وقایع تاریخی آن دین را بر آن اساس تنظیم و استوار نموده‌اند. لیکن مراسم قالی‌شویان در تاریخی شمسی با آداب و نمادهایی از فرهنگ و سنن کاشانی اجرا می‌شود.
هر کس از مقامی و دریچه‌ای به این مراسم نگریسته است، اینکه سعی می‌شود مشهد اردهال را کربلای ایران بنامند نوعی تعصب شیعی را نمایندگی می‌کند که با تفاوت‌هایی که بر اثر شرایط زمانی داشته مشابهت‌هایی فراوان دارد. چه عده‌ای معدود پیکر حسین‌ابن‌علی (ع) را پس از واقعه مؤلمه کربلای سال ۶۱ هجری در قطعه‌ای بوریا برای تدفین بردند اما در اردهال لشکری که به امداد امام آمده بود -اگرچه به دلایل عدیده دیر رسید- در مراسمی که با حرکت از امامزاده تا چشمه و غسل و بازگرداندن قالی که نماد پیکر مطهر امامزاده است، بقول جلال آل احمد مشابهتی با عظیم‌ترین مناسک دینی و نمادی از سعی صفا و مروه را به نمایش می‌گذارد.
این مراسم در آشکار و با مراسمی شکوهمند که امروز تکرار آن را شاهد هستیم با استفاده از قالی کاشان که کاشانی‌ها بدان شهره‌اند و نمادی از هنر و ارزشمندی و تفاخر را نمایندگی می‌کند. پیکر متبرک امامزاده را برای غسل و شستشو در آبی نزدیک قتلگاه شتشو داده و به مدفن می‌برند و با چوب‌هایی که به نشانه تهدید دشمنان و حمایت سفیر امام به دست دارند عظمت بیشتری به مراسم داده و هروله وهیجانی که دررفت و آمد بین شاهزاده حسین و مدفن امامزاده توسط چوب به دستان فینی دیده می‌شود مراسمی خاص را با ۱۳ قرن قدمت به رخ کشند.
آن‌ها آمده‌اند تا برادرِ امامِ ششم را که مذهبِ شیعه، نامِ خود را از ایشان گرفته است در «مشهد اَردهال» به خاک بسپارند آن‌هم با چنان اَشـرافیتی که ائمه بقیـع نیز در خود مدینه نداشته‌اند.
در قالی‌شویان که مراسمی نمادین از لبیک گفتن به استنصار امامزاده‌ای از ذریه سرور شهیدان کربلاست، غسل و تکفین و تدفین امامزاده‌ای واجب‌التعظیم منتسب به مذهب تشیع اسلامی به تاریخ دومین جمعه مهرماه خورشیدی برگزار می‌شود. تاریخی که اگر چه ارتباطی با دین اسلام و مذهب تشیع ندارد، اما شیعیان کاشانی به دلیل دل‌بستگی به اسلام و تشیع با تغییر جشنی سنتی به آیینی مذهبی، جایگاه و تاریخ یکی از مراسم سنتی‌شان را برای مراسمی مذهبی قرار داده‌اند.
بااین‌همه وجود عناصری مانند «تاریخ خورشیدی» و «آب» در این مراسم و «بازاری سنتی» که از دیرباز در کنار گنبدو بارگاه حضرت سلطانعلی (ع) در این روز بر پا می‌گردیده تلقی عده‌ای که این مراسم را به جشن مهرگان یا جشن آبریزان شبیه می‌دانند صحیح به نظر می‌رسد زیرا گفته می‌شود که در حین مراسم جشن، مردم فین از حمله دشمنان مطلع و برای حمایت از تهدیدی که متوجه امامزاده سلطانعلی (ع) شده جشن را نیمه‌کاره رها کرده و به سمت اردهال حرکت کرده‌اند و به نظر می‌رسد بنیان‌گذاران این مراسم به حرمت این شهادت و ارادتی که به امامزاده علی ابن باقر (ع) داشته‌اند تصمیم گرفته‌اند بجای آن جشن سنتی این آیین مذهبی را زنده نگهدارند و لذا جمعه دوم مهرماه که شهادت آن بزرگوار در آن رخ داده را معیین کرده‌اند تا در سالگرد این فاجعه جشنی برگزار نگردد.
ازجمله نشانه‌های صحت آن نظریه این است که در آموزه‌های مذهبی شیعی شهید را پاک و مطهر دانسته و نیازمند غسل میت همچون دیگر اموات نمی‌دانند، اما در این آیین با شستن نمادین پیکر امامزاده واجب‌التعظیم شیعی که بدست دشمنان به شهادت رسیده، تقدس آب در معتقدات ۱۳ قرن قبل ایرانیان مشهود و آشکار گردیده است.
لازم به ذکر است مراسم قالی‌شویان که در فهرست میراث معنوی کشور ثبت‌شده است و در دسامبر ۲۰۱۲ در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.
عکس از: فاطمه حسن زاده